محمد بهمن بیگی شاعر ، نویسنده و استاد دانشگاه تهران و پدر آموزش و پرورش عشایری در ایران است که در ۲۶ بهمن سال ۱۲۹۸ از طایفه عمله قشقایی در هنگام کوچ و در نزدیکی فیروز آباد استان فارس چشم به جهان گشود و سرانجام در ۱۱ اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۹ در ۹۰ سالگی در شیراز دار فانی را وداع گفت.
پدر او محمود خان کلانتر و مادرش خجسته بی بی بوده است .
پدرش محمود خان از کدخدایان محلی بوده است که منشی استخدام میکند تا به محمد درس بدهد و او در سن ۸ سالگی شروع به تحصیل می کند .
پس از تبعید پدر به تهران، به دلیل طغیان ایل و مسائل حکومتی ، وی تحصیلات خود را در مدرسه علمیه ولی آباد ادامه میدهد.
تا قبل از سال ۱۳۰۷ امکان تحصیل برای همه کوچ نشینان و عشایر فراهم نبود و فقط عده ای ثروتمند که از طبقات بالایی بودند ملّایی را استخدام می کردند تا به فرزندانشان آموزش بدهند.
محمد بهمن بیگی تحصیلات مقدماتی خود را به شیوه سنتی در ایل خود شروع کرد وتا کلاس دهم دبیرستان را در تهران سپری کرد و دیپلم خود را در شیراز گرفت .
وی در سال ۱۳۲۰ با گوهر گرگین پور ازدواج کرد و ثمر این ازدواج سه فرزند دختر بود.
بهمن بیگی در سال ۱۳۲۱ دوره کارشناسی خود را در رشته حقوق به پایان رساند و دکتری خود را در رشته ادبیات فارسی دانشگاه تهران گرفت.
او در ادامه فعالیت‌های خود به سمت آموزش عشایر رو آورد، او درسال ۱۳۳۱ در چادر سیاه مشغول آموزش دادن به دانش آموزان عشایر شد . چون در بین عشایر نیروی های تحصیل کرده برای آموزش به کودکان و افراد عشایر نبود ، مجبور بودند افراد تحصیل کرده دیپلمه را از شهر به منطقه عشایری اعزام کنند، که این اقدام به دلیل کوچ و دشواری جابه جاشدن با ایل قشقایی، چندی دوام نیاورد ،بنابراین محمد بهمن بیگی تصمیم گرفت از بین افراد عشایر افرادی را آموزش بدهند که هم با شرایط زندگی عشایری آشنا باشد و هم بتواند تدریس کند .
وی با بکار گیری اصل چهار ترومن و برپایی مدرسه های سیار امکان تحصیل را برای فرزندان عشایر فراهم کرد ، او اولین مرکز تربیت معلم عشایری را پایه گذاری کرد .
محمد بهمن بیگی اولین تجربه آموزش عشایری خود را در سال ۱۳۳۰ در حین کوچ آغاز کرد .
دوران بازنشستگی وی صرف نوشتن خطرات و تجربیات خود از زندگی و آموزش عشایری شد که بصورت چند کتاب در قالب داستان است .
این کتاب ها عبارتند از :
•عرف و عادت در عشایر فارس
•بخارای من ایل من
•اگر قره قاج نبود
•به اجاقت قسم
•طلای شهامت
《عرف و عادت در عشایر فارس》 اولین اثر بهمن بیگی است که قبل از انقلاب در سال ۱۳۲۴ منتشر شده است .
بهمن بیگی در این کتاب عرف و عادت ها ایل قشقایی را از نظر سیاسی، اداری ، اجتماعی و... بیان می کند و در بخش دیگر آن به جایگاه فرزند ایل می پردازد و این عادت ها و رسوم را با دیگر ملل گذشته مقایسه می کند
کتاب 《بخارای من ایل من 》 حاصلی از تجربیات بهمن بیگی و رنج و درد های ایل و چگونگی زندگی آنها است ، زبان بهمن بیگی ساده و در عین حال ادبی و بسیار دلنشین است.
《اگر قره قاج نبود》 برای اولین بار در سال ۱۳۷۴ منتشر شد . این کتاب مجموعه ای از خاطرات و داستان درباره زندگی عشایری و سفربهمن بیگی به خارج از کشور و بازگشت دوباره وی به قره قاج است.
بهمن بیگی در کتاب دیگر خود ، 《به اجاقت قسم》 با زبانی دقیق و ساده با بیان ۲۱ خاطره از آموزش عشایری خود ، چگونگی این روند را توضیح و به پرسش هایی پاسخ می دهد.
این کتاب درسال ۱۳۷۹ منتشر شده است .
آخرین کتاب محمد بهمن بیگی ، 《طلای شهامت 》نام دارد که در سال ۱۳۸۶ منتشر شده است دلیل نام گذاری کتاب به این نام این است وی ذکر میکند که تحصیل باید شجاعت و شهامت به همراه داشته باشد و نباید با آن از فرزندان آزادگان وطن غلامک های حلقه به گوش ساخت.
«مصاحبه دکتر الله وردی بهمن بیگی، پسر استاد محمد بهمن بیگی برای شما در این صفحه قابل مشاهده است»
